Denetim bir çözüm mekanizması değildir genelde… Problemin kökeninde maddi değerler uğruna feda edilen etik değerler var… Vicdan var. Denetim mekanizması çok caydırıcı olmuyor. Düşünürseniz İzmir gibi bir ilde hayvan yetiştiriciliği, nakliyesi, kesimi, yem üretim ve satışı üzerine çalışan binlerce işletme var. Yüzlerce evcil hayvan dükkanları (petşop), veteriner klinkleri var. Örneğin günlük 100.000’in üstünde kesim yapan tavukçuluk işletmeleri haftanın altı günü kesim yapabiliyor.. Bu tablonun tümünü birleştirdiğinizde rasyonel denim sağlamak için kaç kişi istihdam edeceksiniz. İzmir’de bir da at yarışlarıyla ilgili çalışanlar olduğunu düşünün. aynı veterinerlerin programlı aşı ve şarbon, kuduz gibi hastalıklarla ilgili karantina çalışmalarında görevlendirilebildiğini düşünün.
Temel denetim unsuru vicdandır Ülkemizde dindarlık vicdanın yerine konulmuş durumda. Dinde ‘DUA’ kültürü vardır. Yaptığının bağışlanma ihtimali bile her türlü göz ardı uygulamanın önünü açabilir. Patronu kandırabilir, Allah’a dua edebilir, Hukukun ardından dolanabilir, eşinize şirinlik yapabilirsiniz. Ama kendinize bunlar işlemez. Vicdan hesabın kişinin kendisine verildiği bir durumdur. İnsan kendisini bağışlama gücüne sahip değildir. O nedenle en önemli denetim vicdani denetimdir.
Bir de bilinçli tüketicinin gücü hafife alınmamalıdır. Bilinçli tüketicinin bir işletmeye güveni zedelendim onu ticari olarak kazanmak zordur.. Denetim önemli ama yeterli değil. Denetim eksik ve yanlışların düzeltilmesinin yanında cezai işlemler açısından da caydırıcı olabilir. Tabi cezai işlem miktarlarında işletme büyüklükleri temel alınsaydı iyi olurdu. Bir pazarcıyla süper market zincirine aynı ceza verilince dengesizlik oluyor. Yada hayvansal üretimde üç beş hayvanı olan bir aile işletmesiyle devasa büyüklükteki kurumsal bir işletmeye verilen cezaların aynı olması sıkıntılı bir durum.
